صفحه کلید اصلاح شده فارسی برای ویندوز

چندی پیش مطلبی با عنوان چند نکته مهم که در هنگام تایپ باید رعایت کنید در سایت درج شد که سؤالاتی را برای برخی کاربران سایت ایجاد نمود. از جمله طرز تایپ نمودن برخی کاراکترهای خاص مانند فاصله مجازی و اعراب‌ها با استفاده از صفحه کلید.

شرکت مایکروسافت همراه ویندوز، یک آرایش صفحه کلید فارسی (Persian Keyboard Layout) را ارائه می‌نماید. اما آرایش صفحه کلید فارسی استاندارد ویندوز آرایش ایده‌آلی برای کاربران کاربران فارسی زبان ندارد و دارای مشکلاتی می‌باشد. از جمله:

۱- حروف «پ» و «ژ» در جای استاندارد خود نیست. کاراکتر «پ» روی «ژ» و کاراکتر «ژ» روی ز+Shift قرار گرفته است.

۲- میان‌بر «فاصله مجازی» در جای مناسبی قرار ندارد: Ctrl+Shift+2. «فاصله مجازی» یا «نیم فاصله» (ZWNJ) که از مهم‌ترین کاراکترها در تایپ فارسی می‌باشد و در مواقعی کاربرد دارد که «یک کلمه دو قسمتی» را تایپ می‌کنیم (یعنی با وجود دو قسمتی بودن، یک کلمه یا عبارت را تشکیل می‌دهند). در این حالت بین دو قسمت فاصله قرار نمی‌گیرد، اما سرهم نیز نوشته نمی‌شوند. به عنوان مثال: می‌باشد، نتیجه‌ی، مولکول‌ها، کتابخانه‌ای، علاقه‌مند و …
یکی از مشکلات رایج در تایپ، جدا شدن دو قسمت عبارت‌های فوق هنگام قرار گرفتن در پایان خط می‌باشد. مثلاً «می» در انتهای خط  و «باشد» در ابتدای خط بعد قرار می‌گیرد؛ اما با استفاده از فاصله مجازی این مشکل نیز حل می‌شود.
هم‌چنین «اتصال مجازی» نیز میان‌بر مناسبی ندارد: Ctrl+Shft+1. از «اتصال مجازی» (ZWJ) برای نوشتن عبارت‌های مانند «ه‍» استفاده می‌شود.

۳- عدم و جود میان‌بر برای «ک» عربی. دو حرف «یا» و «کاف» دارای دو شکل فارسی (ی – ک) و عربی (ی – ک) می‌باشند. «ک» عربی برخلاف «ک» فارسی سرکاف ندارد و ء روی آن قرار دارد. هم‌چنین «ی» عربی نیز دارای دو نقطه در زیر خود می‌باشد. (البته در اغلب فونت‌های فارسی مانند فونت‌های سری B، ی و ک فارسی و عربی را به یک شکل طراحی می‌کنند ولی در فونت‌هایی مانند Tahoma که در وب استفاده می‌شود، این تفاوت وجود دارد.):

در صفحه کلید استاندارد ویندوز به صورت پیش‌فرض «ی» و «ک» فارسی روی صفحه کلید قرار داده شده است و «ی» عربی دارای میان‌بر ط+Shift می‌باشد. اما «ک» عربی میان‌بر ندارد.
اما چرا نیاز است که روی صفحه کلید هم ی و ک فارسی و هم ی و ک عربی میان‌بر داشته باشند؟ به چند دلیل:
- در هنگام جستجوی یک عبارت در متن‌ها مانند یک فایل Text یا یک فایل Word بسته به این که متن با کدام ی و ک تایپ شده باشد،‌ از ی و ک فارسی یا عربی باید استفاده کرد. ( البته موتورهای جستجویی مانند گوگل ارزش ی و ک فارسی و عربی را یکسان در نظر می‌گیرند.)
- در برخی نرم‌افزارها که به‌طور کامل از یونیکد پشتیبانی نمی‌کنند، کاراکترهای ی و ک فارسی برخلاف ی و ک عربی درست نمایش داده نمی‌شوند و یا فایل‌هایی را که در پوشه‌ای با نام دارای ی و ک فارسی قرار دارند را باز نمی‌کنند. بنابراین نیاز است در برخی موارد از ی و ک عربی در طراحی نرم‌افزارها و یا نام‌گذاری مسیرها استفاده کنیم.
- برای استفاده از غلط‌یاب فارسی مایکروسافت در نرم افزار Word باید از ی و ک فارسی استفاده کرد. (نکته: برای فعال نمودن غلط‌یاب فارسی مایکروسافت باید نرم‌افزار Microsoft Office Persian Interface Pack بر روی سیشتم شما نصب شده باشد.)
- در برخی نرم افزارها مانند Access ی و ک فارسی و عربی دارای ارزش یکسان در نظر گرفته نمی‌شوند و در هنگام مرتب کردن (Sort) رکوردها حروف ی و ک فارسی در آخر لیست قرار می‌گیرند. البته چنین مشکلی در نرم افزار Excel وجود ندارد. بنابراین در ورود داده‌ها در Access برای استفاده از امکان Sort کردن باید از ی و ک عربی استفاده کرد.
- در برخی از فونت‌ها (مانند فونت‌هاس سری H)، ی فارسی در صورت قرار گرفتن در وسط کلمه، به صورت جدا نوشته می‌شود (مانند نت‍‌ی‌جه) و در این موارد باید از ی عربی استفاده کرد.
بنا به دلایل فوق بهتر است که صفحه کلید طوری طراحی شود که با آن بتوان ی و ک رابه هر دو شکل فارسی و عربی تایپ کرد.

۴- ساکن که یکی از اعراب‌های مهم و پر کابرد است در صفحه کلید استاندارد ویندوز میان‌بری ندارد. مثال: رَحْمان

و …

————————

در سال‌های اخیر، آرایش‌های صفحه کلید فارسی زیادی توسط شرکت‌های مختلف تولید شده‌ است. اما در جستجو و تست آن‌ها، هیچکدام نظر من را جلب نکرد. از مشکلات رایج صفحه کلیدهای اصلاح شده که توسط شرکت‌های مختلف عرضه شده است، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱- دست‌کاری خیلی زیاد در آرایش استاندارد ویندوز. با توجه به این‌که اغلب ما با به آرایش صفحه کلید ویندوز عادت کرده‌ایم، جابجایی بیش از حد در محل کاراکترها روی صفحه کلید منجر به سردرگمی کابران خواهد شد و تنها کافی است که دستکاری‌ها در حد رفع مشکلات موجود باشد و نه بیشتر.
۲- عدم امکان نصب بر روی همه ویندوزها. مثلا برخی از صفحه کلیدها بر روی ویندوزهای ۶۴ بیتی نصب نمی‌شوند.
۳- جایگزین شدن صفحه کلید اصلاح شده به‌جای صفحه کلید ویندوز. در کیبورد تولیدی برخی شرکت‌ها فایل kbdfa.dll ویندوز حذف شده و فایل جدید جایگزین آن می‌شود و امکان بازگرداندن صفحه کلید ویندوز و یا استفاده همزمان از آرایش‌های مختلف کیبورد فارسی وجود ندارد.
۴- نصب مشکل و وقت‌گیر و نیاز به رستارت سیستم. برای نصب برخی صفحه کلیدهای اصلاح شده، مراحل زیادی باید طی شود که وقت گیر است و نیاز به آموزش دارد.
۵- عدم رفع همه مشکلات ذکر شده برای صفحه کلید استاندارد ویندوز. مثلا در اغلب صفحه کلیدها حروف «ک» و «ی» به هر دوصورت فارسی و عربی وجود ندارند.

————————

به همین دلیل اینجانب تصمیم گرفتم که آرایش‌هایی برای صفحه کلید فارسی تولید نمایم که در آن‌ها موارد زیر در نظر گرفته شده باشد:
۱- در کنار صفحه کلید فارسی ویندوز نصب شود و در صورت نیاز امکان غیر فعال کردن و یا Uninstall کردن آن وجود داشته باشد.
۲- در همه ویندرزها امکان نصب وجود داشته باشد: XP و Vista و ۷ و ۸ (۳۲ و ۶۴ بیت)
۳- محل نیم فاصله روی Shift + Space قرار داده شود.
۴- صفحه کلید، حروف “ک” و “ی” را به هر دو شکل فارسی و عربی داشته باشد.
۵- کمترین تغییر ممکن نسبت به استاندارد ویندوز را داشته باشد تا مشکلی برای افرادی که به صفحه کلید ویندوز عادت کرده‌اند ایجاد نشود.
و …

————————

در آرایش‌های صفحه کلید تولید شده، اصلاحات زیر در صفحه کلید پیش فرض مایکروسافت انجام شده است:
۱- قرار دادن حروف «ک» و «ی» به هر دو صورت فارسی و عربی. بدین منظور دو آرایش صفحه کلید تولید شده است:
KbdfaHbF.dll: صفحه کلید با حروف «ی» و «ک» فارسی در محل اصلی و حروف «ی» و «ک» عربی روی ط+Shift و ظ+Shift
KbdfaHbA.dll: صفحه کلید با حروف “ی” و “ک” عربی در محل اصلی و حروف “ی” و «ک» فارسی روی ط+Shift و ظ+Shift
2- قرار گرفتن حروف “ژ” و “پ” در جای خود («پ» روی «`» و «ژ» روی «\»)
۳- تایپ فاصله مجازی (نیم فاصله) با فشردن کلیدهای Shift+Space – مانند: «می‌شود»
۴- تایپ اتصال مجازی با فشردن کلیدهای پ+Shift – مانند: «ه‍»
۵- تایپ گیومه با ترتیب راست به چپ: « »
۶- تایپ کاراکتر علامت ساکن با میان‌بر ل+Shift. مانند: «رَحْمان»
۷- قرار دادن کاراکتر «ة» بر روی ه+Shift و قرار دادن کاراکتر «ۀ» در کنار آن بر روی ع+Shift
8- قرار دادن «ؤ» بر روی و+Shift
و چند جابجایی کوچک دیگر که همه آن‌ها را در شکل زیر مشاهده می‌کنید.

————————

روش نصب:
فایل Zip را دانلود و Extract کنید. بسته به این که علاقه‌مند هستید «ی» و «ک» فارسی یا عربی در صفحه کلید شما پیش فرض باشد،‌ یکی از فایل‌های Persian Keyboard (Farsi Ya,Kaf – Habibirad).exe و یا Persian Keyboard (Arabi Ya,Kaf – Habibirad).exe را بر روی سیستم خود نصب کنید تا به کیبوردهای زبان فارسی سیستم اضافه شود. حال می‌توانید با راست کلیک بر روی قسمت انتخاب زبان در نوار وظیفه ویندوز و انتخاب Settings، صفحه کلید فارسی پیش فرض ویندوز را از لیست کیبوردهای فارسی فعال ویندوز حذف کنید. با این کار هر بار که صفحه کلید بر روی فارسی تنظیم می‌شود، صفحه کلید آرایش جدید فعال خواهد شد.
البته شما می‌توانید آرایش‌های متفاوت صفحه کلید را نیز به صورت همزمان داشته باشید. در این حالت در زمانی که در حال تایپ فارسی هستید، کنار نشانگر زبان در نوار وظیفه ویندوز، آیکون صفحه کلید را خواهید دید که با استفاده از آن می‌توانید بین صفحه‌ کلید‌های متفاوت زبان فارسی یکی را انتخاب کنید. (البته در معدود مواردی سیستم نیاز به ریستارت نیز داد.)

نرم افزارهای استفاده شده برای تولید آرایش‌های صفحه کلید:
Microsoft Keyboard Layout Creator و Hex Workshop Hex Editor

و با تشکر از شرکت گستره نگار

——————–

دانلود صفحه کلید اصلاح شده فارسی برای ویندوز (Habibirad)
500 کیلوبایت